Waardevol
dat ben je

De meeste mensen…
De titel van het boek fascineerde mij al geruime tijd. Dat boek, al door veel mensen gelezen en alom geprezen: ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman. Op bezoek bij gemeenteleden zei men mij: ‘Oh, leen het maar een tijdje, hoor!’ En zo las ik het boek de afgelopen weken, een dik boek, maar gemakkelijk leesbaar! Met een heldere boodschap: dwars tegen de negatieve teneur in, tegen de alsmaar op ons afkomende stroom aan negatieve journalistieke berichtgeving, daar dwars tegenin die blijde boodschap: ‘De meeste mensen deugen!’

Precies in die periode dat ik dit boek las, vonden de meest afschuwelijke menselijke daden plaats die je  je maar kunt voorstellen, in Oekraïne. Dat zette mij voortdurend aan het denken: wat geeft hier de doorslag? De boodschap uit het boek, waarin heel gedocumenteerd vroegere onderzoeksresultaten ontzenuwd werden met als conclusie: de mens is wel degelijk oké. Of die vreselijke oorlogswandaden ten koste van zoveel gewone, deugdelijke mensen. Eerlijk is eerlijk, ik kom vaker vriendelijke, aardige, deugdelijke mensen tegen dan nukkige, kwaadaardige types. Veel mensen groeten me, houden de deur voor me open, vragen of ik koffie wil. Maar kijk niet naar het wereldnieuws: wat een doffe ellende!

In zijn boek legt Rutger Bregman uit hoe het komt dat mensen geneigd zijn ondeugdelijk gedrag te tonen. Hij spreekt over de overgang van de vroege mens van ‘jager’ tot ‘grondbezitter’. Het is het bezit dat de mens hebberiger en onhebbelijker maakt tegenover de medemens. Hij schrijft over de ‘vreemdeling’, de mens die zo totaal ánders is, wat maakt dat we ons graag identificeren met onze soortgenoten en ons gemakkelijk afzetten tegen die verre vreemde. En ook beschrijft hij oorlogssituaties. Daarin speelt kameraadschap een grote rol. We nemen het op voor onze maten. Die onbekende tegenstrevers, dat zijn de gezamenlijke vijanden, door oorlogsretoriek nog eens extra bestempeld als de slechteriken. Samenvattend: het eigene is ok, het vreemde maakt ons angstig. We komen in het geweer daartegen. Het doet me denken aan de filosofie van ‘kerken met stip’ en het opkomen voor mensen aan de zelfkant van de samenleving. Onder het mom: wanneer wij zelf in vreemde, moeilijke en angstige situaties terechtkomen, dan toont onze lieve, zachtaardige aard opeens zo’n geheel andere kant…

En in dergelijke situaties zijn er maar bitter weinig moedige karakters die stand houden. Namen als Nelson Mandela, Dietrich Bonhoeffer en Volodymyr Zelenski komen spontaan bij mij op. Vele mensen verliezen in (extreem) moeilijke situaties hun fatsoen en waardigheid. Sterker nog: haal ons niet uit onze comfort zone: ons tuintje, ons biertje of onze hypotheek… Kom niet aan… En dan komt ons menselijk egoïsme en onze gemakzucht naar boven. Maar tegelijkertijd willen we toch ook het eeuwige leven beërven. Immers, we zijn toch goed bezig!? Als Jezus in Mattheus 19 dan tegen ons zegt: ‘verkoop je spullen, geef het aan de armen en volg mij’, tsja, dan lopen we teleurgesteld weg.

De meeste mensen deugen….als het ze maar voor de wind gaat. Het wordt anders als het ons tegenzit, als we ons bedreigd voelen, als we ons in onze waardigheid aangetast voelen. Om te blijven deugen vraagt het van ons: opofferingsgezindheid, het ons klein durven maken, de ander boven onszelf verhogen. En dan komen we vanzelf uit bij dat ene rolmodel: Jezus. Hij die in staat was dat bovenmenselijke te laten zien. Dat wat ons mensen niet van nature is gegeven. Maar… we kunnen Hem wel gaan volgen. En als we dat doen, zal Hij vast tegen ons zeggen: Jij deugt!

Han Pol