Het Labyrinth

Wat je van nonnen en monniken leren kan

Zoals u hoogstwaarschijnlijk niet is ontgaan (dat lijkt me in ieder geval heel knap) gaat er na de zomer veel veranderen binnen de PGE. Verandering is iets waar wij mensen ons hele leven lang mee te maken zullen krijgen. Kleine veranderingen, maar ook grote veranderingen.  Zo kreeg ik twee weken terug een mail van een docent dat hij per 1 september gaat stoppen met werken. 

Van een klif af duiken. Een sprong in het diepe. Verandering is eng en onzeker. Ik weet wel dat verandering van spijs volgens het gezegde doet eten, maar dat hoeft nog niet te betekenen dat het eten dan ook lekkerder is dan het was. Verandering hoeft van mij dan ook niet zo. Ik weet dat de aanstaande 'fusie' een voldongen feit is. Dat betekent niet dat ik er heel blij mee ben. 

In het najaar van 2021 heb ik vanuit de Christelijke Hogeschool Ede een minor gevolgd over het kloosterleven. Ik heb verschillende kloosters bezocht, met de broeders en zusters gesproken en ook van mijn medestudenten veel geleerd. Omdat ik een schrijver ben heb ik veel van mijn inzichten en ervaringen opgetekend in een mooi notitieboekje. Tijd om dat boekje weer eens te openen om te kijken welke lessen over verandering en eenheid daarin gevonden kunnen worden. Ja, ook over eenheid. Want naast verandering zorgt de 'fusie' voor een nieuwe uitdaging. Hoe word/blijf je kerk in deze nieuwe situatie? Hoe ver moet je gaan in de samensmelting? Kan er eenheid binnen de kerk zijn? Hoe ziet dat eruit?

Als het gaat om eenheid komt Chemin Neuf (Nieuwe Weg) bij me naar boven. Gevestigd in de Benedictijnse Sint-Paulusabdij in Oosterhout is Chemin Neuf geen traditionele kloosterorde. De wereldwijde gemeenschap vindt zijn wortels in de Ignatiaanse spiritualiteit en charismatische vernieuwing. Uitgangspunt is vers 21 van het zeventiende hoofdstuk uit het Evangelie naar Johannes:

Laat alle gelovigen samen één zijn. Net zoals wij samen één zijn, Vader. En laat alle gelovigen ook één zijn met ons. Dan zullen alle mensen op Aarde geloven dat u mij gestuurd hebt. (Bijbel in Gewone Taal)

In een korte film die aan ons werd getoond werd die eenheid verder geconcretiseerd. Of nou ja, geconcretiseerd. Volgens de filosofie van Chemin Neuf zijn er vier manieren om eenheid te bewerkstelligen:

1. Absorptie. Het volledig assimileren, zodat er een nieuw, uniform geheel ontstaat. 

2. Een stamppot. In deze situatie vindt geen absorptie plaats. De verschillen blijven dus bestaan, maar daar wordt simpelweg niet over gesproken. 

3. Eenheid op Aarde is onmogelijk. Dit is de meest cynische benadering in dit lijstje. Is echte eenheid eigenlijk wel mogelijk op Aarde? Is dat niet iets voor wat er na dit aardse leven komt? 

4. Het leven met de verschillen, en daar dan ook over praten. Niet bang zijn voor het feit dat mensen verschillend zijn.

Wat mij betreft is punt 4 het ideale scenario. Niet alleen voor ons als PGE, maar voor elke situatie waarin er een 'fusie' plaatsvindt. Wrijving geeft glans. Soms is schuren goed om tot iets moois te komen. Verschillen zullen er altijd zijn, die zijn er binnen de Open Hof ook al. Over niets kan zo verschillend worden gedacht als wat de Bijbel ons nou precies probeert te zeggen, over hoe sommige regels moeten worden uitgelegd. 

Niet alleen voor de broeders en zusters van Chemin Neuf is eenheid een essentieel onderdeel van de levensfilosofie. Ook de andere kloosterorden die ik tijdens de 'expeditie' heb bezocht hebben eenheid hoog in het vaandel staan. De Benedictijnen, voor wie broederlijkheid een van de acht spirituele uitgangspunten is. De Franciscanen, want ook voor Franciscus van Assisi was eenheid onder alle mensen een groot doel. Het elkaar aanspreken als broeder of zuster is volgens de Franciscanen al onderdeel van het besef dat je samen deel bent van Gods familie. En ook voor de Augustijnen is eenheid belangrijk. Met een kerncitaat als ''Woon eensgezind tezamen, één van hart en één van ziel op weg naar God.''

En zo blader ik door mijn boekje en kom ik telkens weer mooie woorden over eenheid tegen. Woorden over het respect dat de kern moet zijn van een gezamenlijk geloofsleven. En woorden die me herinneren aan wat volgens mij een kern van het geloof is. Het was tijdens een jeugddienst en Ds. Hans Reedijk gaf expliciet gehoor aan de wens van (de meerderheid van) de jongeren om de preek kort te houden. Hij beperkte zich tot twee zinnen:

''Mensen helpen mensen. De rest is bijzaak.''

Tijdens mijn kloosterreis zijn deze zinnen vaak door mijn hoofd geschoten, en ook als het gaat om eenheid binnen de kerk hebben ze waarde. Mensen kunnen het, hoe graag ik (en vast ook anderen) dat ook zouden willen, niet alleen. Niemand is een eiland, niemand heeft in zijn eentje alle gaven. Als wij mensen onderdeel zijn van het lichaam van Christus dat handen en voeten geeft aan Zijn levensfilosofie, dan is iedereen een ander klein stukje van dat lichaam. De hand kan niet zonder de voet, het oog niet zonder het oor. 

Goed. Eenheid dus. Maar de angst en misschien zelfs afkeer tegen verandering is er nog steeds. Biedt mijn boekje daarin ook houvast? Ja en nee. Natuurlijk worden er geen concrete handvatten geboden voor hoe om te gaan met verandering. Wel kan ik een paar mooie uitspraken delen die ik heb genoteerd. 

De beste komt wel van een medestudente. ''Ook al weet je niet wat de oogst wordt, begin maar gewoon met zaaien.'' Natuurlijk heeft het weinig meer substantie dan alle andere citaten die oproepen tot het gewoon doen en kijken waar het schip strandt. Toch vind ik het een mooie zin, zeker omdat de zaaier een heel sterk christelijk symbool is. 

Van dezelfde orde is een uitspraak van Frater Benedetto Ressa, een Franciscaan en de meest inspirerende man die ik tijdens mijn kloosteravonturen tegen ben gekomen. Zijn boodschap ''Ga. Leef. Je kan altijd terug, er gaan altijd andere deuren open.'' is natuurlijk ook niet wezenlijk verschillend van alle andere (soms best wel loze) kreten. En natuurlijk is deze uitspraak ook niet helemaal van toepassing op onze aanstaande 'fusie'. Ik weet niet of er nieuwe deuren opengaan als onze 'fusie' zou mislukken. Ook heb ik een citaat van Herman Hesse genoteerd: ''In elk (nieuw) begin schuilt iets magisch.'' Volgens Peter Damen, een broeder die ik sprak tijdens mijn afsluitende retraite in de Abdij van Berne (Heeswijk-Dinther), bestaat het leven uit herhaling. Misschien voelt verandering daarom zo eng en onnatuurlijk aan. 

Maar we hebben geen andere keus dan het accepteren en er het beste van maken, met de woorden van de kloosterbroeders en -zusters in onze rugzak.